دیسپچ (Dispatch) پاداش مالی است که در صورت تخلیه و تحویل زود هنگام کالا در حمل و نقل بین المللی به صاحب کالا یا گیرنده پرداخت می شود. در واقع هنگامی که محموله زودتر از زمان مشخص شده به مقصد رسیده و بارگیری یا تخلیه آن، زودتر از زمان تعیین شده در قرارداد انجام شود، پاداش مالی دیسپچ از طرف شرکت کشتیرانی یا اپراتور ترمینال (کشتی، کامیون، واگن و …) به طرف مقابل یعنی اجاره کننده وسیله حمل یا صاحب کالا داده می شود. دیسپچ در واقع، نقطه مقابل دموراژ بوده که در این مقاله همچنین به بررسی تفاوت های این دو مفهوم، پرداخته ایم.
تفاوت دیسپچ و دموراژ
همان طور که گفته شد، دیسپچ نقطه مقابل دموراژ در حمل و نقل و مبادلات بازرگانی خارجی بوده و تفاوت هایی با یکدیگر دارند که در اینجا به آن ها می پردازیم. دموراژ جریمه ای است که در صورت تاخیر بیش از زمان مجاز در تخلیه یا بارگیری، از صاحب کالا دریافت می شود، در حالی که دیسپچ پاداشی است که اگر این عملیات زودتر از موعد پایان یابد، به صاحب کالا پرداخت می گردد. به عبارتی، دموراژ هزینه ناشی از اتلاف زمان و به دلیل خسارت ها و ضررهای وارد شده به شرکت حمل و نقل بوده و دیسپچ، پاداش صرفه جویی در زمان و نوعی تشویق برای تحویل زودتر از موعد کانتینر یا وسیله حمل به شرکت مربوطه است.
اهمیت دیسپچ در بازرگانی و صنعت حمل و نقل
دیسپچ در بازرگانی و حمل و نقل بین المللی، به دلیل مزایا و منافع متعددی که هم برای صاحبان کالا و هم برای شرکت های حمل و نقل دارد، اهمیت و جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در واقع، دیسپچ علاوه بر تسریع در حمل و نقل، مزایای دیگری نیز دارد که در مهم ترین آن ها عبارتند از:
- کاهش زمان جابجایی کالاها
یکی از مهم ترین مزایای دیسپچ، صرفه جویی در زمان، افزایش سرعت تخلیه و بارگیری محموله ها و در نتیجه، کاهش زمان جابجایی کالاها در واردات و صادرات است. دیسپچ همچنین به برنامه ریزی و زمان بندی بهتر و دقیق تر برای ارسال و دریافت کالاها کمک می کند.
- بهبود کارایی وسایل حمل بار
دیسپچ با فراهم کردن امکان تخلیه زودتر از موعد بار، به استفاده بهینه از ظرفیت وسایل حمل و نقل مانند کشتی ها و کانتینرها کمک می کند. این فرآیند باعث می شود وسایل حمل بار در زمان کوتاه تری آماده سرویس دهی مجدد شده و از این طریق، بهره وری در کل زنجیره حمل و نقل افزایش می یابد.
- کاهش هزینه ها
دیسپچ با کاهش زمان توقف کالاها در بنادر و انبارها، هزینه های اضافی مانند انبارداری و نگهداری را به حداقل می رساند. این موضوع در تجارت بین المللی که نرخ های بالایی برای حمل و نقل و ذخیره سازی وجو دارد، نقش مهمی در کاهش هزینه ها داشته و تاثیر بالایی در بهینه سازی منابع مالی و افزایش سوددهی کسب وکارها دارد.
تکنولوژی های مدرن در دیسپچ
فناوری ها و تکنولوژی های مدرن در فرآیند دیسپچ نیز مورد استفاده قرار گرفته و موجب بهینه سازی و مدیریت بهتر حمل و نقل برای کسب و کارهای مختلف شده است. تکنولوژی های مختلف از هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (IoT) و داده های بزرگ (Big Data) گرفته تا سیستم های مدیریت هوشمند در این فرآیند کاربرد داشته و در بهینه سازی فرآیند دیسپچ موثر هستند. برخی از مهم ترین فناوری های مورد استفاده در دیسپچ شامل موارد زیر هستند:
- سیستم های ردیابی GPS در دیسپچ، امکان ردیابی و مشاهده دقیق مکان وسایل نقلیه در هر لحظه را فراهم کرده و مسیر حرکت، زمان رسیدن و حتی توقف های غیر ضروری را نیز نشان می دهد. این سیستم ردیابی به مدیران لجستیک کمک می کند تا برنامه ریزی دقیقی برای بارگیری و تخلیه محموله های خود داشته و زمان های تاخیر در دیسپچ را به حداقل برسانند.
- هوش مصنوعی با بهره گیری از الگوریتم های پیشرفته و توانایی تحلیل حجم عظیمی از داده ها، سیستم های هوشمندی برای پیش بینی الگوهای ترافیکی، شرایط جوی، زمان بندی بنادر و … ایجاد کرده و از این طریق، برای انتخاب بهترین زمان و مسیر برای ارسال کالاها کمک کننده است. انتخاب بهترین مسیر و زمان برای ارسال محموله ها از توقف ها و تاخیرهای احتمالی، هزینه های اضافی و … جلوگیری کرده و موجب بهتر و سریع تر شدن فرآیند دیسپچ خواهد شد.
- سیستم های هشدار خودکار در مدیریت دیسپچ نیز این امکان را برای شما فراهم می کند تا در صورت بروز هر گونه تاخیر یا مشکل پیش بینی نشده در حمل و نقل، به سرعت مطلع شده و اقدامات لازم را برای رفع آن انجام دهید.
میزان دیسپچ و نحوه محاسبه آن
برای محاسبه دیسپچ نیز مانند بسیاری از هزینه های حمل و نقل، تعرفه و فرمول مشخصی وجود دارد اما این تعرفه قابل تغییر بوده و می توان مبلغ آن را بر اساس توافق با شرکت حمل و نقل مربوطه تعیین کرد. محاسبه این هزینه معمولا بر اساس مدت زمان صرفه جویی شده در تخلیه و نرخ توافق شده بین مالک وسیله حمل و نقل و گیرنده کالا انجام می گیرد. به عبارتی، هر ساعت یا روزی که تخلیه محموله زودتر از زمان تعیین شده صورت گیرد، معادل مبلغ معینی به عنوان پاداش دیسپچ در نظر گرفته می شود. اما لازم است توجه داشته باشید نرخ و نحوه محاسبه هزینه دیسپچ در قرارداد رسمی حمل و نقل بین المللی خود مشخص شده و حتما ذکر شده باشد.
جمع بندی
هزینه دیسپچ مبلغی است که شرکت های حمل و نقل در ازای تخلیه زودتر از زمان تعیین شده کالاها پرداخت می کنند. این پاداش به نوعی مشوقی برای افزایش سرعت عملیات تخلیه کانتینرها و وسایل حمل بوده و نرخ و نحوه محاسبه آن باید در قراردادهای حمل و نقل بین المللی مشخص می شود. این پاداش نه تنها به افزایش سرعت عملیات کمک می کند، بلکه به کاهش هزینه های جانبی، افزایش بهره وری وسایل حمل و نقل و بهینه سازی زمان منجر می شود. فناوری هایی مانند سیستم ردیابی GPS، هوش مصنوعی و سیستم های هشدار خودکار نیز، نقش مهمی در بهتر و کارآمدتر شدن دیسپچ خواهند داشت. دیسپچ و دموراژ دو مفهوم مقابل یکدیگر بوده و کاملا با هم متفاوت هستند. در واقع، دموراژ نوعی جریمه تاخیر بوده و دیسپچ، یک ابزار انگیزشی برای تسریع در فرآیندهای لجستیکی محسوب می شود.